Νίκος Πανηγύρης, εκ των πρωταγωνιστών των αγώνων μιλάει για όλα
Να μιλήσουν και οι πρωταγωνιστές, αυτοί που έτρεχαν στους αγώνες αυτοκινήτου στη Ρόδο εκείνης της εποχής, που έκαναν νίκες, που ήταν παρόντες στους θανάτους και τους πολλούς τραυματισμούς των οδηγών.
Γιατί είχε πολλούς τραυματισμούς το Σιρκουί.
Αυτοκίνητα που έπεφταν στη θάλασσα, που έπεφταν πάνω σε τοιχία, που έβγαιναν απ΄ το δρόμο. Ο Νίκος Πανηγύρης, ο άνθρωπος που οδήγησε δύο φορές το αυτοκίνητο του Μαύρου από το λιμάνι, -αυτό το ίδιο αυτοκίνητο με το οποίο σκοτώθηκε-, κι έτρεχε στους αγώνες Ακριβείας στους οποίους έτρεχαν μόνο Ροδίτες, περιγράφει τις συνθήκες, τα δεδομένα, και θέτει τις προϋποθέσεις για το σήμερα. Σήμερα που οι αγώνες Σιρκουί είναι και πάλι μπρος μας!
Ποια εποχή γινόταν το Σιρκουί της Ρόδου;
Το Σιρκουί και η άνοδος του Φιλερήμου, γίνονταν Σαββατοκύριακο. Σάββατο η άνοδος του Φιλερήμου, όπου έτρεχαν πρώτα οι μοτοσικλέτες και εν συνεχεία τα αυτοκίνητα και Κυριακή το Σιρκουί της πόλης, και πάλι πρώτα οι μοτοσικλέτες και μετά τα αυτοκίνητα. Οι αγώνες γίνονταν Ιούλιο μήνα. Έγιναν συνολικά τρείς ή τέσσερις φορές δηλαδή από το 1967 ή 68 έως το 1970 και έληξαν λόγω νεκρών και στις δύο διοργανώσεις.
Πρώτα το δυστύχημα έγινε στην άνοδο του Φιλερήμου!
Το 1969, στην ανάβαση του Φιλερήμου κατά τον τερματισμό, ο πρώτος, ο νικητής, σκοτώθηκε. Ήταν ο Κουβάτσος, πολιτικός μηχανικός στο επάγγελμα. Ένα χρόνο αργότερα στο Σιρκουί, το γύρο των τειχών δηλαδή, σκοτώθηκε ο Μεϊμαρίδης, που έτρεχε με το όνομα «Μαύρος». Πατέρας του ήταν ο ιδιοκτήτης της «Άκρον Ήλιον Κρυστάλ». Στους αγώνες έτρεχε και ο αδελφός του. Τη μία φορά τα δύο αδέλφια είχαν τρέξει με Άλφα Ρομέο, και οι δύο στο Σιρκουί, αλλά και στην ανάβαση του Φιλερήμου. Έτρεξαν και οι δυό. Μάλιστα ο αδελφός του «Μαύρου» είχε τρέξει με το όνομα «Μέλας» που κι αυτό σημαίνει μαύρος. Την επόμενη χρονιά, με το αυτοκίνητο που οδηγούσε ο Μέλας, έτρεξε ο Λάκης Φωτιάδης που είχε την αντιπροσωπεία της Άλφα Ρομέο στην Αθήνα. Έπεσε στη θάλασσα εκεί κοντά στην Κολώνα ο Φωτιάδης.
Ποια θεωρούντο καλά αυτοκίνητα τότε και ποιοι οι καλύτεροι οδηγοί, ποια ήταν τα ονόματα που νικούσαν συνήθως;
Τα Άλφα Ρομέο 2000 GT και τα BMW Babayaro. Οι Ροδίτες δεν λάμβαναν μέρος στο Σιρκουί και στην Ανάβαση Φιλερήμου. Τους δύο αυτούς αγώνες τους διοργάνωνε η ΕΛΠΑ. Καλοί οδηγοί ήταν ο Μαύρος, ο Πεσματζόγλου, ο Σπανός, ο Ιαβέρης, ο Ζαλμάς… Αυτούς θυμάμαι. Μάλιστα μια χρονιά στο Σιρκουί έτρεξε κι ο Μπάρκουλης, και ο Κόκκοτας, αλλά αυτοί τότε ήταν για το λάιφ στάιλ, δεν κάνανε τίποτα. Ο Μπάρκουλης έτρεξε με BMW 2000 και ο Κόκκοτας έτρεξε μια φορά στο Σιρκουί με μία Τζάγκουαρ.
Η αγωνιστική Jaguar του Θεόδωρου Κοτσώνη προσκρούει σε κολώνα στην πύλη εισόδου προς το ξενοδοχείο Θέρμαι (ΦΩΤΟ: ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΧΟΣ)
Ποιες ήταν οι συνθήκες του θανάτου του Κουβάτσου, στην Άνοδο του Φιλερήμου;
Ο Κουβάτσος, την ημέρα που σκοτώθηκε έτρεχε με μία Άλφα Ρομέο Jiulia 1600. Τερμάτισε, έκανε ρεκόρ, τον καλύτερο χρόνο, ήταν πρώτος και μετά τον τερματισμό στη στροφή, προσπαθώντας να φέρει το αυτοκίνητο στην ευθεία, με ταχύτητα 120 χιλιόμετρα, κι ενώ άρχιζε η ισιοδρομία, δεν τα κατάφερε να το ισιώσει και έπεσε σε δέντρο. Υπάρχει μέχρι σήμερα το δέντρο αυτό, κι είναι ξεφλουδισμένο. Όλα έγιναν μπροστά στα μάτια των θεατών και μπροστά στη γυναίκα του η οποία κινηματογραφούσε μάλιστα τον τερματισμό του. Σκοτώθηκε επί τόπου. Οι αγώνες της ανόδου Φιλερήμου, έγιναν και την επόμενη χρονιά, τη χρονιά δηλαδή που σκοτώθηκε στο Σιρκουί ο Μαύρος και σταμάτησαν τότε.
Μιλήστε μου για το Σιρκουί, τις συνθήκες, τις ιδιαιτερότητες τότε;
Το Σιρκουί, ήταν πολύ επικίνδυνος αγώνας, δεν λαμβανόταν κανένα μέτρο προστασίας για τους οδηγούς, ενώ το οδόστρωμα ήταν σε άθλια κατάσταση. Είναι η ίδια άσφαλτος που έχουμε μέχρι σήμερα. Το Σιρκουί, ξεκινούσε από την Κολώνα, περνούσε από το Τελωνείο, δεξιά τη Βύρωνος, γυρίζανε για τον κινηματογράφο «Παλλάς» (στενός δρόμος), Άγιο Φραγκίσκο-μπάσκετ Δωριέως-Πανεπιστήμιο Αιγαίου κατεβαίνανε τα Πλατανάκια, γυρίζανε δεξιά για τα ταξί στο Μανδράκι, μπαίνανε από την καμάρα της ΔΕΗ, γύριζαν στην άλλη καμάρα και τερμάτιζαν στην Κολώνα.
Αυτοκίνητο του ράλι έπεσε στη θάλασσα και ανασύρεται από γερανό (ΦΩΤΟ: ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΧΟΣ)
Αυτά τα χρόνια, πέρα από θάνατο είχε και σοβαρούς τραυματισμούς και αυτοκίνητα που έπεφταν στη θάλασσα!
Τη μία χρονιά τραυματίστηκε ο Γιάννης Δεσποτάκης, που έτρεχε με ένα Άλφα Ρομέο Covert κόκκινο. Στο δρόμο του Παλλάς, κοντά στο γήπεδο, έπεσε πάνω σε δέντρο και το δέντρο είναι μέχρι και σήμερα ξεφλουδισμένο. Πολυτραυματίας ο Δεσποτάκης, έμεινε ένα χρόνο στα νοσοκομεία και μετά πήγε και στη Γαλλία σε νοσοκομείο… Στο ίδιο σημείο, στο ίδιο δέντρο ένας γερμανός που έτρεχε στο Σιρκουί οδηγώντας Ντεκαβέ τράκαρε, σοβαρός τραυματισμός, κατάγματα και στα δύο πόδια. Επόμενη χρονιά από το Σαν Φραγκίσκο κάποιος τράκαρε στο τοιχίο του γηπέδου του Δωριέα, όπου αυτή η στροφή είναι δύσκολη. Τραυματισμός με κάταγμα, στο δεξί χέρι, ήταν Αθηναίος αυτός. Άλλος κατεβαίνοντας από τα Πλατανάκια για ΕΟΤ τράκαρε με μία τζάγκουαρ στον τοίχο του ΕΟΤ. Όταν λέμε ότι τράκαρε εννοούμε ότι διαλύονταν τα αυτοκίνητα. Αυτός δεν είχε τραυματισμό. Το μπροστά μέρος της τζάγκουαρ ήταν μεγάλο η μηχανή τεράστια και τον προστάτευσε. Στο γεφυράκι, στην είσοδο της Παλιάς Πόλης έκανε βουτιά με το αυτοκίνητο στη θάλασσα ο Λάκης Φωτιάδης που οδηγούσε την Άλφα Ρομέο (είχε την αντιπροσωπεία στην Αθήνα) το αυτοκίνητο που είχε τρέξει και ο Μέλας. Ο ίδιος δεν τραυματίστηκε. Στην καμάρα της ΔΕΗ ένα ΒMV δεν μπόρεσε να στρίψει δεξιά για την Κολώνα, χτύπησε στο πεζοδρόμιο και απογειώθηκε στη θάλασσα. Το οδηγό έπεσαν γρήγορα οι θεατές και τον έβγαλαν. Και φτάνουμε στο θάνατο του Μαύρου! Δύο χρονιές, το αυτοκίνητο που οδηγούσε ο Μαύρος το έφερνα εγώ από το πλοίο και το άφηνα στο συνεργείο του Αλέξη Αρνά. Ο Μαύρος ερχόταν με το αεροπλάνο, όπως και οι άλλοι οδηγοί. Το Άλφα Ρομέο αυτό το GT 2000, επειδή έτυχε να το οδηγήσω ήταν κάτι φοβερό για την εποχή του! Το Σιρκουί είχε πολλούς, πάνω από 15 γύρους. Προηγείται λοιπόν του Μαύρου στο σημείο του τελωνείου, ένα BMW το οποίο είχε μείνει πίσω από τον προηγούμενο γύρο. Γυρίζουν και τα δύο αυτοκίνητα δεξιά και στο σημείο όπου κάνει την προσπέραση ο Μαύρος Εκεί που στη μέση υπάρχει νησίδα και κτίσμα το BMW τον χτυπάει στον πίσω δεξιό τροχό. Το αυτοκίνητο όλο γύρισε προς τα δεξιά και χτύπησε στο ρείθρο του πεζοδρομίου, απογειώθηκε ενάμισυ μέτρο και καρφώθηκε πάνω στο Θησείο. Ο χιλιομετρητής έδειχνε 130 χιλιόμετρα. Ο Μαύρος έζησε για δύο ώρες. Στο νοσοκομείο ο κόσμος που συγκεντρώθηκε ήταν κάτι το ανεπανάληπτο μην τύχει και χρειαστεί να δώσει αίμα. Δεν χρειάστηκε.
Σήμερα μπορεί να γίνει ο αγώνας Σιρκουί στη Ρόδο. Τι λέτε εσείς από την εμπειρία σας;
Για να γίνουν οι αγώνες Σιρκουί θα χρειαστούν πολλά χρήματα. Θα χρειατεί τάπητας, μπάρες, να κοπούν δέντρα, να φύγουν οι κολώνες ηλεκτροφωτισμού. Αυτά!
Ράλι Ακριβείας
Το ράλι Ακριβείας στο οποίο ελάμβαναν μέρος μόνο Ροδίτες, το διοργάνωνε ο Ερμής, ο αυτοκινητιστικός σύλλογος Ρόδου που ξεκίνησε το 1954 από το Νίκο Φώκιαλη, το Δρόσο Μαυρίκη, τον τουριστικό πράκτορα και τον Γιάννη Τσουβαλά. Δεν συμμετείχαν πολλοί οδηγοί τότε γιατί δεν υπήρχαν πολλά αυτοκίνητα και γιατί κι αυτά που υπήρχαν ήταν παλιά, ήταν προπολεμικά. Είχε ένα Τάρινς ο Γιώργος Καραγιάννης πρόεδρος του Επιμελητηρίου, ο Δημήτρης Τσουβαλάς ένα Opel, εγώ ένα Fiat 1500, ο Παράσχος Χρυσοχοϊδης που είχε κι αυτός ένα Opel, η οικογένεια Καζούλη, η οικογένεια Φώκιαλη με Μερσεντές, ο Ρίκος Σολούνιας θείος του Νώντα, είχε ένα Opel το οποίο αυτή τη στιγμή μάλιστα βρίσκεται στα χέρια του Νίκου Τατάκη, ως αντίκα και κάποιοι ακόμα που δεν τους θυμάμαι. Ορισμένοι από εμάς τρέχαμε κιόλας στο ράλι ακριβείας. Οι αγώνες αυτοί ξεκίνησαν το 1954, κι εγώ άρχισα να τρέχω από το 1958 αφού γύρισα από το στρατό. Έλαβα μέρος συνολικά σε πέντε αγώνες μέχρι που είδα το χάρο με τα μάτια μου και είπα, σταματάω, είχα κάνει πια οικογένεια και δεν μπορούσα να θέτω σε κίνδυνο τη ζωή μου.
(ΦΩΤΟ: ΑΝΤΩΝΗΣ ΠΑΧΟΣ)
Πότε γίνονταν οι αγώνες;
Γίνονταν μήνα Ιούλιο, με χρονομέτρες και οι διαγωνιζόμενοι ήταν υποχρεωμένοι να τρέχουν με 50 χιλιόμετρα την ώρα. Η αφετηρία ήταν κάτω από τη Νομαρχία, στο 0 χιλιόμετρο δηλαδή) και η διαδρομή ήταν η εξής: Ροδίνι, Αφάντου, Αρχάγγελος, Μαλώνα, Μάσσαρι, Κάλαθος, Πυλώνα, Λάρδος, δηλαδή ο παλιός δρόμος που ήταν άσφαλτος τον οποίο είχανε κάνει οι Ιταλοί. Από τη Λάρδο πηγαίνοντας για Γεννάδι ξεκινούσε ο χωματόδρομος. Η διαδρομή ήταν Γεννάδι, Λαχανιά, Κατταβιά, Απολακκιά, Μονόλιθος, Σιάννα, Άγιος Ισίδωρος, Προφήτης Ηλίας, Σάλακος. Ξεκινούσαμε δηλαδή με χώμα από τη Λάρδο και ξανά βρίσκαμε άσφαλτο από τη διακλάδωση Έμπωνα-Σάλακο, Καλαβάρδα, Φάνες, Σορωνή, Θολός, Παραδείσι, Κρεμαστή, Τριάντα, και Ρόδος στον ιστό της σημαίας δηλαδή στη Νομαρχία. Σύνολο 198 χιλιόμετρα. Σε διάφορα σημεία υπήρχαν ελεγκτές, με χρονόμετρα που χρονομετρούσαν την ώρα που περνούσε το κάθε αυτοκίνητο. Για παράδειγμα ξεκινούσε από τη Νομαρχία μία συγκεκριμένη ώρα περνούσες μπροστά από τους ελεγκτές, που ήταν περίπου έξι σε όλη τη διαδρομή, κι εκείνοι σημείωναν την ώρα που περνούσες με κλάσμα δευτερολέπτου. Μετά συγκεντρώνονταν οι ελεγκτές, επέβαλαν τους βαθμούς ποινής, κι αυτός που είχε τους λιγότερους βαθμούς ποινής ήταν ο πρώτος. Στον τερματισμό ο κάθε οδηγός έκανε μία επίδειξη δεξιότητας αφού ήταν και το σημείο που περίμενε ο πολύς κόσμος. Από το 1958 έτρεχα με ένα αυτοκίνητο Πανάρ Γαλλικό και μετά με BMW. Τα αποτελέσματα ανακοινώνονταν την επόμενη μέρα. Κάθε οδηγός είχε συνοδηγό, χρονομέτρη δίπλα του στη θέση. Από εμένα πέρασαν τρεις: ο Γιώργος Βρούχος, ο Αλέξης Αρνάς, ο Γιώργος Πλάτσης.
Τα 50 χιλιόμετρα ταχύτητα δεν είναι μικρή ταχύτητα; Σας ρωτώ εγώ που δεν ξέρω από αγώνες.
Για τους ίσιους δρόμους ήταν σχεδόν βαρετή ταχύτητα, αλλά για την άνοδο της Τσαμπίκας (παλιοί δρόμοι) τις στροφές της Μαλώνας, τις λεγόμενες «στροφές της χήρας», τις στροφές της Λαχανιάς, το πέταλο της Μονολίθου, οι διαδρομές μέσα από τα χωριά Σιάννα- Άγιος Ισίδωρος, οι στροφές του προφήτη Ηλία… για αυτά τα σημεία τα 50 χιλιόμετρα ήταν μεγάλη ταχύτητα και από αυτά κρινόταν ο οδηγός και το αυτοκίνητο.
Ο Νίκος Πανηγύρης στους Αγώνες Ακριβείας
Τι ώρα γινόταν ο αγώνας, παρακολουθούσε κόσμος;
Στις 2 με 3 το μεσημέρι ξεκινούσαμε και το κάθε αυτοκίνητο είχε εκκίνηση ένα με δύο λεπτά, από το προηγούμενο. Ο τερματισμός γινόταν γύρω στο έξι το απόγευμα. Γύρω στις 4 ώρες είχε διάρκεια αυτή η ιστορία αφού συνολικά γίνονταν 200 τα χιλιόμετρα. Από την αφετηρία, αλλά και σε όλα τα χωριά από τα οποία περνούσαμε υπήρχε συγκεντρωμένος πολύς κόσμος που χειροκροτούσε και επευφημούσε. Εκείνη την εποχή αυτοκίνητα στα χωριά έβλεπαν σπάνια και ξαφνικά έβλεπαν 20-25 αυτοκίνητα να περνούν με ταχύτητα.
Θυμάστε ποιοι λάμβαναν μέρος;
Ο Θωμάς Καλιγάς, ο Μιχάλης Μαρκακιού, ο Νίκος Σορωνιάτης (πατέρας του Λούη), ο Γιώργος Δελαπόρτας ο ράφτης, ο Σωτήρης Αρφαράς επίσης ράφτης, ο Σάββας Ζούνης μηχανικός αυτοκινήτων, ο Ευάγγελος, αλλά και ο Νίκος Φώκιαλης, ο Φίλιππας Χατζηστεφανής, ο αδελφός μου ο Λευτέρης Πανηγύρης… Οι αγώνες περιελάμβαναν και μεικτούς αγώνες χρονομέτρησης και ειδικές διαδρομές. Μάλιστα ο πρώτος αγώνας που έγινε με ειδικές διαδρομές περιελάμβανε 350 χιλιόμετρα αφού με το που έφταναν στον τερματισμό στη Νομαρχία, συνέχιζαν με χρονομέτρες πάντοτε, μέχρι τα Κολύμπια. Από τα Κολύμπια υπήρχε ειδική διαδρομή Κολύμπια-Ψίνθος, χώμα βέβαια, Ελεούσα, και νικούσε αυτός που έφερνε τον καλύτερο χρόνο αναπτύσσοντας πια εδώ μεγάλες ταχύτητες. Από την Ελεούσα, κανονικά με χρονομέτρηση ακριβείας περνούσαμε στον Άγιο Σουλά-Σορωνή-Θολό-Παραδείσι και τερματίζαμε στη Νομαρχία. Στο συγκεκριμένο αγώνα που έγινε 26 Ιουλίου, του 1962 ήρθα πρώτος με το γαλλικό Πανάρ. (αρ. 10). Θυμάμαι την ημέρα γιατί τότε γεννήθηκε ο γιός μου, ο Μιχάλης. Κυριακή τρέξαμε, τη Δευτέρα έμαθα ότι είμαι πρώτος, και δεύτερος ο αδελφός μου ο Λευτέρης.
Ποιοι ήταν οι καλοί οδηγοί τότε;
Ο Σωτήρης Αρφαράς, ο Γιώργος Δελαπόρτας, ο Θωμάς Καλιγάς. Γινόταν μεγάλη γιορτή για να δοθούν τα κύπελλα συνήθως στο Θέρμαι, όπου τραγουδούσαν «Οι Αθηναίοι» με τη Νάνα Μούσχουρη η οποία τότε ήταν παντρεμένη με έναν απ΄ αυτούς. Μετά πήγε στη Γαλλία, κι έγινε η Μούσχουρη!
Ο Νίκος Πανηγύρης στους Αγώνες Ακριβείας
Γιατί είπατε πριν ότι είδατε το χάρο με τα μάτια σας, τι συνέβη σ’ εκείνον τον τελευταίο αγώνα;
Η τελευταία φορά που έτρεξα ήταν το 1968 με BMW με τον αριθμό 11. Ο αγώνας αυτός έγινε άνοιξη. Μεικτός, χρονομέτρηση και ειδική διαδρομή. Από Νομαρχία που ήταν η εκκίνηση, Τριάντα, Κρεμαστή, Παραδείσι, Θολός, Φάνες, Σορωνή, Καλαβάρδα, Σάλακος, Προφήτης Ηλίας, Απόλλωνα. Αυτός ήταν ο αγώνας Ακριβείας. Από τα Απόλλωνα-Λάερμα- Λάρδο- ήταν ειδική διαδρομή ήταν αγώνας ταχύτητας. Σ΄ αυτή τη διαδρομή έκανα τον καλύτερο χρόνο, κι από Λάρδο γυρίζαμε Κάλαθο-Μαλώνα-Μάσσαρη και βγήκαμε από την άλλη πλευρά, τερματίζοντας με χρονομέτρη στον ιστό της σημαίας. Συνολικά η διαδρομή ήταν 160 χιλιόμετρα. Την εποχή εκείνη τα αυτοκίνητα δεν παρείχαν προστασία στον οδηγό και το συνοδηγό. Ούτε κράνος, ούτε ζώνη ασφαλείας, ούτε αερόσακος βέβαια. Σ΄ αυτή τη διαδρομή λόγω της ταχύτητας, 130 χιλιόμετρα, (χώμα πάντα) και της κακής κατάστασης του δρόμου, το αυτοκίνητο βρέθηκε να πετάει στον αέρα γύρω στα 15 μέτρα. Μπόρεσα και προσγειώθηκα κανονικά στο δρόμο. Τότε πήρα την απόφαση να σταματήσω. Είχα συνοδηγό τον Πλάτση. Ήταν το πρώτο BMW που ήρθε στη Ρόδο.
Ξανάγιναν αγώνες Ακριβείας άλλη χρονιά;
Θυμάμαι άλλον έναν αγώνα, νομίζω μετά, που έγινε το 1970 και μετά οι αγώνες σταμάτησαν. Ο Ερμής δεν είχε πια τη δραστηριότητα που είχε και οι αγώνες έληξαν. Οι άλλες δύο διοργανώσεις έληξαν με νεκρούς.
Το αυτοκίνητο με το οποίο ο Νίκος Πανηγύρης κέρδισε τους αγώνες Ακριβείας
